Het Lab: Ontgoogeld

Henk van de Kamer

In februari werd duidelijk dat ik wederom moest gaan verhuizen. Dat is na het inleveren van de vorige aflevering gelukt. Iedereen die wel eens is verhuisd, maakt een doos met spullen die op de nieuwe locatie nodig zijn om belangrijke zaken zo snel mogelijk werkend te hebben. De inhoud is voor iedereen anders, maar voor mij was dat het netwerk.

OPSLAG
Omdat op de nieuwe plek nog een en ander moet gebeuren, is voor belangrijke spullen een kleine opslagruimte gehuurd. Bijvoorbeeld de collectie leesboeken en twaalf kratten met computerspullen die voor de experimenten in deze afleveringen en op mijn website worden gebruikt. Op dat punt is het misgegaan. Ik heb een Raspberry Pi 3 model B en B+ in de collectie. En op het laatste moment heb ik uiteraard de verkeerde in de doos met belangrijke spullen gestopt. Ofwel het exemplaar voor afluisteren ligt nu in de opslag en die bevrijden betekent het voor de helft leegruimen in de gangen. Ik hoop dat vóór het schrijven van de volgende aflevering die actie is geslaagd.

MOBIEL
In de vorige aflevering noemde ik een OnePlus 8. Wie mij kent, weet dat ik een bloedhekel aan mobiele telefoons heb. Het scherm is veel te klein voor zowel lezen als het intikken van teksten. Verder vind ik de interfaces compleet onduidelijk vanwege het ontbreken van een muis en toetsenbord. En zo kan ik nog wel even verder gaan. Leuk als u er wel mee kunt werken, maar probeer mij niet te overtuigen dat het handig is...

Op de nieuwe locatie was – en is – een glasvezelverbinding aanwezig die we gaan delen. Dit is puur internet ofwel geen VoIP of de normale tv-zenders. Dat laatste is geen probleem, maar bereikbaar zijn via de telefoon is helaas nog steeds noodzakelijk. Nu had ik het bestaande abonnement kunnen uitbreiden, maar na vergelijken van prijzen en andere voor- en nadelen, bleek een mobiel goedkoper en veelzijdiger. Ik moet dus mijn aversie gaan overwinnen. Nu gebruikte ik tot voor kort nog een Samsung Galaxy S2 die ik in juni 2011 van mijn toenmalige baas moest gaan gebruiken. Nu begint dit toestel zijn ouderdom – met name de batterij en inbranden beeldscherm – te tonen, ofwel een nieuw toestel is geen overbodige luxe.

ANDROID
Zowel Android als iOS staan mij qua besturingssysteem niet aan. De laatste is volledig dichtgetimmerd en dat is voor mij een hel. Ik ben de baas over mijn spullen en niet een vaag Amerikaans bedrijf! Zoals bekend, is de broncode van Android openbaar. Vervolgens gebruikt Google deze om ons volledig in hun macht te krijgen. Op de genoemde Samsung had ik een deel van die macht teruggekregen door over te stappen naar LineageOS (voorheen CyanogenMod). De belangrijkste eis aan het nieuwe toestel was dus de mogelijkheid om de standaard bloatware te vervangen door een veel schonere basis.

De volgende eis was de prijs. Ik ga niet met een toestel van duizend euro of meer op zak lopen. Sterker nog, het kreng ligt voornamelijk op mijn bureau als veredelde telefoon. Gelukkig zijn er ook (veel) goedkopere toestellen te koop, maar meestal is daar geen of onvoldoende informatie over beschikbaar.

KERNEL DRIVERS
In PC-Active #315 (december 2020) beschreef ik de onderdelen die uiteindelijk Android vormen. De basis is een Linux kernel plus een HAL – vertaalslag tussen software en hardware – en een serie standaard bibliotheken om de hardware te gebruiken. Deze basis wordt ook gebruikt in Chrome OS en een normale Linux-desktop. Het probleem zit in de drivers voor de hardware. Mobieltjes hebben bijvoorbeeld gps, nfc, acceleratiemeters en meer, die in een normale desktop meestal ontbreken.

Die drivers worden vaak door een fabrikant in elkaar geknutseld en vervolgens zonder broncode verspreid. Op dat moment zitten we vast aan de kernel die de fabrikant gebruikt. In principe kunnen fabrikanten hun driver naar de Linux kernelontwikkelaars sturen, maar die stellen hoge eisen omdat het na acceptatie door hun onderhouden moet worden. Meestal is het knutselwerk ongeschikt en zitten we vast aan een kernel die bij de introductie al hopeloos is verouderd en vergeven is van levensgevaarlijke bugs. De NSA en andere drieletterorganisaties maken daar dankbaar gebruik van...

KEUZE
Gelukkig zijn er genoeg slimme programmeurs die met veel pijn en moeite drivers weten te schrijven die wel door de Linux kernelontwikkelaars worden geaccepteerd. De kans dat dit met een gangbaar model gebeurt, is veel groter dan een mobieltje van een obscure fabrikant.

Zoals gezegd is LineageOS de meest bekende vervanger van de software die fabrikanten meeleveren. Zoekend in hun database met de eisen 5G-ondersteuning en nfc – wordt in nabije toekomst waarschijnlijk noodzakelijk – leverde een drietal Xiaomi-modellen op. Om de meegeleverde Android te vervangen, moeten we tegenwoordig de bootloader ontgrendelen waarmee in feite het toestel geroot kan worden. De meeste fabrikanten bieden hiervoor een procedure, maar die van Xiaomi is nodeloos complex. Zo moet u een account bij hun aanmaken en vervolgens uw mobiele nummer aan deze koppelen. Of de Chinese overheid deze kan misbruiken is onduidelijk, maar u begrijpt dat dit niet de route is om Amerikaanse invloeden te omzeilen.

In theorie zou ik een (tijdelijk) nieuw nummer kunnen aanschaffen en gebruiken, maar die collectie is al veel te groot. Gelukkig viel mijn oog op OnePlus en daar is de procedure veel simpeler (https://wiki.lineageos.org/devices/instantnoodle/install) zonder ons het hemd van het lijf te vragen. Met behulp van adb en fastboot – eitje onder Linux – is het in een paar minuten geregeld. Waarna ik alle instellingen kwijt was, maar gelukkig had ik nog weinig ingesteld.

GOOGLE UITBANNEN?
In 2003 startte ik de strijd om Windows uit te bannen. Onlangs bleek hoe succesvol ik daarin ben geslaagd. Zelfs voor een experiment kon ik geen bruikbare installatie meer vinden. Oeps. Eenzelfde strijd tegen Google wordt waarschijnlijk een stuk lastiger. Maar net zoals met Microsoft moeten we gewoon beginnen.

Voor zover ik mij herinner – laatste keer dat ik LineageOS installeerde is al weer een jaar of vier geleden – kunnen we deze uitbreiden met GApps ofwel de Google-apps. Fabrikanten van mobiele telefoons moeten hiervoor een licentie hebben, anders mogen zij deze niet installeren. Het is dus mogelijk om de afhankelijkheid met Google uit te bannen, maar achteraf de GApps verwijderen is bijna onmogelijk. Kortom de meeste mensen menen dat deze Google-apps onderdeel van Android vormen en dat is dus onjuist!

/E/
Zijn we met het niet installeren van GApps verlost van Google? Hebben we daarmee een ontgoogelde – mijn vertaling van het Engelse degoogled – telefoon? Volgens kenners is er meer nodig. Zoals gezegd, is Android gewoon opensource, maar het uiteindelijke beheer is nog steeds in handen van Google.

Moderne besturingssystemen verwachten een internetverbinding. Tegenwoordig is voor een correcte werking de juiste tijd essentieel. Ofwel regelmatig aan een NTP-server vragen of deze nog juist is. Het instellen van een NTP-server is voor de meeste mensen abracadabra, sterker nog: bijna niemand weet dat dit noodzakelijk is. Ofwel in de broncode van Android zijn de NTP-servers van Google hard gecodeerd. En zo zijn er nog veel meer zaken die Google-servers gebruiken (https://e.foundation/wp-content/uploads/2020/09/e-state-of-degooglisation.pdf).

Omdat de broncode van Android openbaar is, kunnen deze hard-gecodeerde diensten worden aangepast. Dat klinkt leuk, maar dat betekent dat wel dat we een andere partij moeten vertrouwen. Voor nu is echter alles beter dan Google. Toch? Toen ik de genoemde kreet tegenkwam, ontdekte ik het project /e/ (https://e.foundation/) dat op basis van LineageOS een versie maakt waarin zoveel mogelijk Google-servers worden verbannen.

TOT SLOT
Zoals gezegd ga ik de komende jaren proberen om los te komen van Google, net zoals lang geleden ik startte met Microsoft. Dit wordt geen gemakkelijke strijd, maar leert ons wel hoe afhankelijk we zijn geworden van een paar Amerikaanse bedrijven. Uiteraard betekent het ook het opofferen van zaken die veel mensen essentieel vinden. Bijvoorbeeld de Google Play Store. Ik zie mogelijkheden om deze te vervangen, zie bijvoorbeeld hoe ik Signal op de OnePlus heb geïnstalleerd (https://www.hetlab.tk/android/signal-overzetten) zonder het aanmaken van een Google-account.