Het Lab: Archiveren PC-Active

Henk van de Kamer

Door twee personen heb ik nu bijna 28 jaar artikelen voor PC-Active geschreven. Dat is ietsje meer dan mijn halve leven. Die lange periode komt door Het Lab die in april volgend jaar aan zijn 26^e jaargang gaat beginnen. Kortom: ik heb veel te danken aan Wammes Witkop en Dick Broer.

cd-rom
Op 1 september 1995 begon ik mijn nieuwe baan als cd-romcoördinator bij Aktu Publications. De anekdote hoe dit bijna niet was gebeurd, kunt u nalezen in het in memoriam van Wammes Witkop dat we onlangs op de website hebben geplaatst (https://www.pcactive.nl/update/7657-oprichter-pc-active-wammes-witkop-overleden). Een soortgelijk verhaal vertelde een andere bekende van Wammes tijdens de herdenkingsdienst. Zij gebruikte Google als verificatie, maar dat bestond de vorige eeuw nog niet.

Tijdens de cd-romproductie ontdekten we vele problemen in Windows 3.1 en het net uitgekomen Windows 95. Dat vormde de basis van een troubleshooting-kolom.

Eind 1997 had ik het maken van een maandelijkse cd-rom wel gezien en begon ik meer voor de redactie te doen. Rond die tijd werd Dick hoofdredacteur en tijdens een etentje bedachten we samen Het Lab.

Diskette bij PC-Active nummer 16 (april 1990) onder Bochs

Diskettes
De cd-rom verving de diskette die standaard bij het blad zat. Omdat toen niet iedereen een cd-romspeler had – wie heeft deze nu nog? – plaatsten we op de cd-rom een diskette-image die lezers zelf op een diskette konden wegschrijven.

Uiteindelijk werd in een lezersonderzoek duidelijk dat deze virtuele diskette zijn langste tijd had gehad. Om te zorgen dat deze historie niet verloren zou gaan, verzamelde ik drie stuks van de fysieke exemplaren die ooit bij het blad zaten. Deze collectie kwam tijdens de overdracht naar HUB uitgevers weer boven water. Eind 2005 zijn alle diskettes onder Linux ingelezen via het dd-commando, ofwel ook de ongebruikte sectoren. De meeste diskettes gaven bij alle drie een identieke checksum. Niet verkeerd als u bedenkt dat deze diskettes uit de periode 1989 tot en met 1995 stamden.

Bij vier drietallen gaf één diskette leesfouten, maar gaven de andere twee dezelfde checksum. Twee andere drietallen gaven geen leesfouten, maar desondanks was ook hier één exemplaar met een afwijkende checksum. Omdat van alle zes twee stuks een identieke checksum gaf, durf ik deze als correct te beschouwen. Daarmee bleven er twee problemen over. Nummer 14 gaf drie keer een verkeerde grootte, echter zonder leesfouten. Verder braken twee diskettes van nummer 39 vroegtijdig af en had de derde de juiste grootte zonder leesfouten. Tot slot zat in mijn collectie niet de nummers 11, 12 en 13.

Het gehele archief is op de december 2005 (nummer 187) cd-rom geplaatst, inclusief een artikel in het blad zelf. De oproep voor images van lezers leverden twee reacties op. Ten eerste bleek dat de nummers 9 en 10 – het blad heette toen nog geen PC-Active – ook diskettes hadden. Ook het ontbrekende drietal kwam boven water en tot slot een volledige image van nummer 14. Mijn exemplaren kwamen blijkbaar uit de serie met een productiefout. Van de nummers 10, 11, 12, 14 en 39 zou ik graag nog een onafhankelijke bevestiging zien qua checksum, maar ik vermoed dat het diskettearchief ondertussen compleet is. De grootte is ingepakt slechts 46 megabyte groot...

Verhuizing
In 2018 was duidelijk dat ik mijn huis in Aalten moest verkopen. Tijdens het opruimen vond ik bijna alle cd-roms terug en regelmatig in meervoud. Om een verhuizing te voorkomen heb ik ook deze met het dd-commando verwerkt naar een image.

Deze collectie archiveren was veel problematischer dan de diskettes. Ten eerste hadden sommige exemplaren ook een audiotrack. In dat geval werd de uiteindelijk image gemaakt met cdrdao, toc2cue en bchunk. Het datagedeelte heeft een aparte laag van foutcorrectie, maar die ontbreekt in de audio. Ofwel: bij deze zijn leesfouten tussen exemplaren meer gebruikelijk. Verder is er geen vastte grootte zoals bij de diskettes. Met het commando isosize kunnen we de grootte die de gebruikte software om de cd-rom te branden heeft weggeschreven, weer opvragen. Echter, die is niet altijd hetzelfde als wat dd uiteindelijk echt kan lezen. In veel gevallen gaat het om een verschil van slechts 2048 bytes ofwel één sector. Ik vermoed dat dit een rekenfout is in de software die de cd-rom ooit heeft gebrand. Tenslotte heb ik meerdere exemplaren die ondanks deze discrepantie toch een identieke checksum geven.

In totaal heb ik 310 exemplaren ingelezen en dat geeft 182 reguliere, een achttal specials en drie audiotracks. In mijn collectie ontbrak één nummer en gaf een ander enkel exemplaar een leesfout. Verder was er een aantal exemplaren met verschillende checksums en geen duidelijke reden waarom. Ook heb ik een aantal die slechts één keer aanwezig waren. Om deze collectie volledig te maken, ben ik in ieder geval op zoek naar de nummers 139 en 162. De rest is vermoedelijk in orde, maar een bevestiging van een tweede exemplaar is wenselijk. Dit archief is momenteel 127 gigabyte groot en is om die reden nooit gepubliceerd. Mogelijk dat het kan via een torrent, maar dan heb ik een flink aantal vrijwilligers nodig die helpen met de eerste stap qua seeden.

Cd-rom bij PC-Active 91 (maart 1997) onder Wine

Bladen 
Uiteraard kwam ook het complete archief aan bladen boven water. In een gesprek met Wammes ontstond het idee om de rug eraf te snijden en dan het geheel te scannen. Hij wilde deze klus wel uitvoeren, maar het lukte niet om voor de overdracht de ruim 90 kilo papier bij hem te krijgen. Het geheel werd dus meeverhuisd en verdween daarmee weer uit het zicht.

Op 4 mei j.l. belde ik Wammes met de vraag of we een tweede verhuizing konden voorkomen. Hij lag op dat moment in het ziekenhuis, maar was optimistisch over een goede afloop. Ofwel het geheel in vier dozen net onder de 23 kg ingepakt en met PostNL verstuurt. Dat kwam aan op 12 mei, de dag dat Wammes weer thuis kwam. Enthousiast heeft hij de eerste doos geopend, gevolgd door een telefoongesprek over de aanpak.

Begin juni werd duidelijk dat Wammes deze klus niet zou gaan afmaken. De nieuwe diagnose was zeer grimmig. In mijn laatste gesprek op 6 juli werd onder andere geregeld dat ik nog dit jaar de dozen weer zou ophalen. Want één ding was zeker: ik heb bijna de complete geschiedenis van PC-Active gearchiveerd, ofwel ook dit laatste deel zal ik ter nagedachtenis aan Wammes voltooien!

Tot slot 
De vier dozen staan momenteel in de opslag dankzij iemand die ze hiernaar toe heeft gereden. Ik had van Wammes ook een scanner kunnen krijgen, maar deze werkte alleen onder Windows XP. Het probleem om die te activeren op een (toen) nieuwe computer heeft in 2017 een artikel in PC-Active opgeleverd. Of die truc nog steeds werkt is onduidelijk en ik heb eigenlijk geen zin om dat uit te zoeken. Scannen is voor mij een nieuwe tak van sport, en als ik daarvoor hard- en software aan de praat moet krijgen, zal dat onder Linux zijn. Tenslotte is de rest van het archief ook onder dit besturingssysteem gemaakt.

Mogelijk wilt u weten wat we met dit archief gaan doen. Daar lopen we helaas tegen de copyrights op. Voor de latere nummers is in een andere vorm publiceren geregeld in het auteurscontract. Tenminste, voor zover die nog zijn terug te vinden na de verschillende overnames. Tenslotte zijn ook alle pdf’s voor het HCC-tijdperk verdwenen. Een ander probleem zijn de advertenties. Persoonlijk vind ik die vanwege het tijdsbeeld een interessante toevoeging op de artikelen. Bijvoorbeeld de prijs van 4 megabyte geheugen toen dat gangbaar was. Maar laat ik niet op de zaken vooruitlopen. Een persoonlijk digitaal archief kan geen enkele wetgever mij verbieden...