Slimme verlichting: wat is dat precies?

Jeffrey van de Velde en Rob Coenraads

Het aanbod van slimme lampen is de laatste jaren razendsnel gegroeid. Waar Philips Hue (Signify) in de beginjaren amper concurrentie had op de markt van slimme lampen, is dat monopolie doorbroken door de wifilampen en slimme (lokale) lampen van andere merken. Met name wifilampen zorg(d)en de laatste jaren voor een revolutie. Nu kennen wifilampen niet alleen risico’s op het vlak van beveiliging en privacy, maar is de toekomstbestendigheid van deze lampen soms ook onzeker. Hoe slim ze ook zijn: als een fabrikant plots de stekker uit zijn servers trekt, zijn je wifilampen net zo dom als reguliere lampen. Voordat je een slimme lamp aanschaft, is het slim om te letten op de verbindingstechniek én (levensduur)garanties van de fabrikant.

Lokale bediening vs. servers

Eigenlijk zijn er momenteel twee typen slimme lampen verkrijgbaar: lampen die je lokaal bedient en lampen waarbij elke actie via een off-siteserver verloopt. Met andere woorden: steeds als je een actie uitvoert, wordt dat eerst via een server van de fabrikant verwerkt, die de actie terugstuurt naar je lamp.
Die twee categorieën kun je ook steeds verbinden met hun eigen netwerktechnologie. Lokale lampen maken steeds gebruik van Bluetooth, Matter, Zigbee of Z-Wave om acties uit te voeren. Hierover kun je meer lezen in het artikel Standaard smarthome. Lampen die met externe servers verbinden (wifilampen), bedien je via… wifi.

Voor- en nadelen lokale bediening

Je hebt dus twee typen verbindingen die elk hun eigen voor- en nadelen hebben. Bij lokale slimme lampen is het voornaamste voordeel dat je niet vastzit aan de server van een fabrikant. Zodoende heb je er geen last van als een fabrikant ophoudt te bestaan of de servers offline gaan door een defect of andere omstandigheden. Je hoeft dus enkel te vertrouwen op je lokale wifinetwerk.
Uiteindelijk bedien je de lampen gewoon via wifi. Op dat vlak lever je wel in met de lokale lampen: je hebt een zogeheten bridge nodig om slimme, lokale lampen te kunnen bedienen. Je smartphone beschikt namelijk niet over Matter, Zigbee of Z-Wave. Een systeem met lokale lampen is hierdoor net wat duurder. Daar komt nog bij dat de lampen op zich ook wat duurder zijn: fabrikanten moeten immers betalen voor het gebruik van de Zigbee- en Z-Wave-technieken.

Voor- en nadelen wifi

Het kostenplaatje is vaak het grootste voordeel van wifilampen. Je hebt immers geen losse bridge nodig. Daarnaast zijn wifilampen soms wat eenvoudiger om in te stellen en kun je ze overal bedienen. Dat voordeel geldt ook voor bijna alle lokale lampen; met uitzondering van exemplaren met bluetooth. Hoe fijn dat voordeel ook is, je hebt er niet veel aan als de servers van je lampenfabrikant offline gaan. Die afhankelijkheid vormt daarom meteen het belangrijkste nadeel. We kunnen bovendien niet om het feit heen dat wifilampen impact hebben op je privacy. Want ja: fabrikanten kunnen steeds zien wanneer jij je lampen gebruikt en die data verzamelen. Ook zijn ze op de hoogte van waar je woont én zijn de lampen verbonden met je wifinetwerk. Hoewel het gros van de merken zorgvuldig zal omgaan met je data, zijn er regelmatig merken waarvan we afvragen of ze zich aan alle privacyregels houden. Wat mag je immers verwachten van het privacybeleid van slimme lampen die nog geen 10 euro kosten? Het Chinese Tuya is een fabrikant met zo’n schimmig beleid. In België en Nederland zijn Tuya-lampen verkrijgbaar bij winkels als de Hema en Action. Let op: de Tuya-merknaam wordt niet genoemd. Bij Action gaat het om de LSC-collectie. Waar je dus goed op moet letten bij wifilampen? Controleer eerst de staat van dienst van de fabrikant en controleer hoelang je productserie wordt ondersteund. Daarnaast raden we aan enkel wifilampen te kopen van merken die je vertrouwt (bijvoorbeeld TP-Link, WiZ (Signify), Innr (Signify) en LIFX).

De nieuwe slimme Philips Festiva-verlichting is ook buiten te gebruiken

Matter-ondersteuning

Eerder werd Matter al eens genoemd, waarover je dus in het eerdergenoemde artikel Standaard smarthome meer over kunt lezen. Het is een nieuwe, overkoepelende smarthomestandaard die apparaten met onder meer Bluetooth, Wi-Fi, Zigbee, Z-Wave en Thread-ondersteuning laat samenwerken. Met de nieuwe standaard willen hardwarepartners ook een einde maken aan de bridge voor lokale slimme apparatuur. Het nadeel is wel: op het moment van schrijven wordt nog hard gesleuteld aan de standaard. Bij het aanschaffen van slimme lampen zouden we nog niet per se adviseren om de inclusie van Matter als standaard als ‘harde eis’ neer te pennen. Biedt de lamp ondersteuning voor het protocol, of volgt dit via een software-update? Dat is uiteraard wel mooi meegenomen. Tot slot nog een belangrijk puntje van advies: zorg er steeds voor dat slimme lampen in één ruimte samenwerken. Niets is zo vervelend als lampen die sterk verschillen qua helderheid, die zich niet tegelijk laten bedienen of lampen die je niet in één scène kunt instellen – bijvoorbeeld een avondscène met een specifieke helderheid en kleur. Vind jij die functies belangrijk? Dan kies je per ruimte bij voorkeur lampen van één merk; het scheelt sowieso weer wat apps op je telefoon.

Philips Hue

Hoewel we normaal gezien specifieke producten uitlichten, is het Hue-assortiment daarvoor simpelweg te groot. Welke Hue-lamp je ook koopt, ze werken steeds lokaal, via Bluetooth of Zigbee. Signify heeft doorheen de jaren ook een van de beste apps voor slimme lampen gebouwd. Heb je een bepaalde scène in je hoofd? Dan is de kans groot dat je die terugvindt in de scènetool van de Hue-app. Verlichting automatiseren? Ook dat is heel eenvoudig; hierdoor kun je de lampen op een gewenst uur ’s avonds en ’s ochtends uit- en inschakelen. Dat scheelt niet alleen energie: de lampen kunnen je ook helpen natuurlijker te ontwaken. Ideaal is tot slot dat je de lampen ook gewoon handmatig kunt bedienen via de Hue-schakelaars, die draadloos verbinden met je bridge. Een nadeel van Philips Hue? Het prijskaartje.

Eigenschappen:
* Zigbee- of Bluetooth-verbinding
* bridge vereist bij Zigbee
* verkrijgbaar in wittinten en multicolor
* draadloze schakelaars verkrijgbaar    
   (Zigbee/Bluetooth)

TP-Link Tapo

Net als bij Hue gaan we voor TP-Link geen specifieke producten uitlichten, ook hier zijn het er gewoon te veel. Bovendien biedt de fabrikant regelmatig nieuwe lampen aan. TP-Link-lampen vind je in de Tapo-serie net als andere met wifi verbonden smarthomeproducten. Deze slimme lampen verbind je eveneens via wifi. Hoewel we liever geen wifilampen aanraden, maken we ons bij TP-Link geen zorgen over de ondersteuningstermijn van Tapo-lampen: zelfs lampen uit 2018 werken nog gewoon in de Tapo-app. Functioneel doen de lampen niet eens onder voor Hue-tegenhangers. Ook hier kun je een scène instellen voor een bepaald moment en ook dienen als wake-up light. Stel dus gerust in dat de lampen je om 6 uur rustig aan wakker moeten maken. Een bijkomend voordeel van dat ze via je wifinetwerk werken, is dat je geen losse hub hoeft aan te schaffen. Tapo-lampen zijn bovendien vrij betaalbaar – je vindt ze vaak voor nog geen 20 euro.

Eigenschappen:
* wifiverbinding
* bridge niet vereist
* verkrijgbaar in wittinten en multicolor

IKEA-verlichting

We gaan terug offline, met de slimme verlichting van IKEA. Diverse Tradfri-lampen maken gebruik van Zigbee, in combinatie met de Dirigera- of Tradfri-hub. IKEA biedt zelfs de optie om je lampen enkel lokaal te bedienen. Het is overigens ook gewoon mogelijk de slimme lampen buitenshuis te bedienen. Die mogelijkheid kun je wijzigen in de IKEA Home Smart-app. Functioneel laat het Home Smart-ecosysteem van IKEA zich vergelijken met zowel HUE als TP-Link: je kunt dus eenvoudig scènes instellen. Home Smart biedt ook ondersteuning voor Alexa en Google Home, zodat je de lampen met spraakbediening kan besturen. Waar je bij IKEA-verlichting op moet letten, is welk type verlichting ze bieden. Lampen van Hue en TP-Link zijn veelal multicolor. Bij IKEA is dat echter – op het moment van schrijven alvast – niet het geval. Die lampen tonen dan enkel verschillende tinten wit. Met prijskaartjes vanaf 8 euro zijn het ook meteen de goedkoopste lampen. Reken daar nog wel een Dirigera-hub bij voor het smarts-gedeelte.

Eigenschappen:
* Zigbee-verbinding
* bridge vereist
* verkrijgbaar in wittinten en multicolor
* draadloze schakelaars verkrijgbaar
  (Zigbee)