Digitaal verder leven?

Sander van der Meer

De wereld om ons heen wordt elke dag digitaler. Maar terwijl onze fysieke aanwezigheid vergankelijk is, kunnen onze digitale creaties, gesprekken en data voor altijd blijven bestaan. Wie heeft echter na onze dood controle over deze informatie? We duiken in de ontwikkelingen en discussies rond digitale nalatenschap, privacy na de dood, en hoe de huidige en toekomstige wetgevingen zich vormen om hierop antwoord te geven. Daarnaast tonen we je 18 tips bij Eerste Hulp bij Digitaal Overlijden (EHDO).

De Tweede Kamer en de Bescherming van Digitale Nalatenschap

In 2019 adviseerde Expert Digitale Nalatenschap Sander van der Meer tijdens rondetafelsessies in de Tweede Kamer een subtiele maar significante aanpassing van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Zijn voorstel was om de AVG zodanig te wijzigen dat deze ook na de dood bescherming zou bieden aan nabestaanden. Dit zou een fundamentele verschuiving betekenen in hoe we de privacy van overledenen benaderen en de controle die nabestaanden kunnen uitoefenen over de digitale nalatenschap.

'Data na de Dood' en de Zoektocht naar Regelgeving

Een opmerkelijke mijlpaal was het verschijnen van het rapport ‘Data na de dood’ in 2021, opgesteld in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit rapport belicht de complexiteit van digitale nalatenschap en de noodzaak voor heldere regelgeving. Ondanks de groeiende aandacht in media, zoals het artikel in PC-Active 327 dat waarschuwt tegen het onbedoeld maken van techgiganten tot ‘digitale erfgenamen’, blijft de wetgeving nog steeds achter.

Huidige wetgeving: AVG, DMA, en DSA

Op dit moment biedt de AVG geen privacybescherming na de dood, wat logisch lijkt omdat de verordening zich richt op levende individuen. Dit opent echter een grijs gebied voor nabestaanden die toegang willen tot of controle willen over de digitale nalatenschap van overledenen. De recente Digital Marketing Act (DMA) en Digital Services Act (DSA) van de Europese Unie brengen innovaties op het gebied van digitale markten en online diensten, maar laten de specifieke kwestie van data na de dood onaangeroerd.

De rol van E-ID en campagnes voor bewustwording

Het E-ID systeem (elektronisch identiteitsbewijs) biedt een digitale methode voor identiteitsverificatie, essentieel in onze digitale samenleving. Maar ook in dit initiatief is niets te vinden hoe je bijvoorbeeld als nabestaande zou kunnen identificeren om bij dierbare data te kunnen komen en blijft de toegang tot digitale nalatenschap een uitdaging.
In antwoord hierop is vanuit de Alliantie Digitaal Samenleven de campagne ‘Ik ga dood en laat na…’ gelanceerd, gericht op het verhogen van het bewustzijn rond digitale nalatenschap in Nederland.

Ook dit jaar geeft kenniscentrum Digital Life Legacy door het hele land presentaties over de digitale nalatenschap op bibliotheken, scholen, uitvaartbeurzen maar ook voor verenigingen, stichtingen, goede doelen tot en met de gemeentes, onlangs ook nog voor HCC in Haarlem.

Toekomstvisies en discussies

Digital Life Legacy heeft een gratis GPT voor de digitale nalatenschap geïntroduceerd, waarbij overigens voorlopig nog wel een plus-account bij OpenAI is vereist.

Deze GPT richt zicht op nabestaanden, uitvaartondernemers, notarissen, (na)zorgspecialisten en iedereen die interesse heeft in dit cruciale aspect van moderne nalatenschap en is van toepassing op de Nederlandse en Belgische situatie.

De GPT is te vinden als "Digitale Nalatenschap Expert" via Explore GPTs (https://lnkd.in/eBWRg62j)

Conclusie

De discussie rond digitale nalatenschap en de bescherming van data na de dood is complex en volop in beweging. Terwijl we navigeren door de digitale toekomst, is het cruciaal dat wetgevers, technologiebedrijven en individuen samenwerken om beleid te vormen dat recht doet aan zowel de levenden als de overledenen. Het is een gesprek dat ons allemaal aangaat, want in de digitale eeuwigheid is de grens tussen leven en dood misschien niet zo definitief als we eens dachten.

Eerste Hulp bij Digitaal Overlijden (EHDO)

Hier vind je 18 tips op het gebied van Eerste Hulp bij Digitaal Overlijden.

1.  Een overzicht van de digitale nalatenschap

Maak iemand verantwoordelijk voor een overzicht van alle hardware zoals telefoons, computers, externe schijven en usb-sticks maar ook e-mailadressen, sociale media en online accounts en voorkom dat iedereen (dezelfde) codes en wachtwoorden gaat proberen. Ook praktisch voor een latere verdeling inzake de erfenis.

2.  Voorzichtig met het proberen van toegangscodes op de telefoon van een overledene

Voor steeds meer telefoons en tablets geldt dat deze zijn voorzien van een toestelcode, veegpatroon, vingerafdruk of gezichtsherkenning. Bij teveel foutieve pogingen kan de apparatuur definitief worden geblokkeerd of worden teruggezet naar de fabrieksinstellingen met verlies van alle data!

3.  Blijf bereikbaar voor contacten van de overledene

Met deze tip kun je oproepen beantwoorden, sms’jes lezen en zelfs WhatsApp-chats ontvangen en daarop reageren, die op het telefoonnummer van jouw dierbare binnenkomen:

• • haal de simkaart uit de telefoon van de overledene en plaats die in een andere smartphone
• • installeer WhatsApp op de andere telefoon
• • als WhatsApp een back-up vindt van de overledene, zet deze dan terug op deze telefoon
• • maak bijvoorbeeld een WhatsApp-groep aan waarin je alle contactinfo van iedereen zou kunnen verzamelen voor een kaart, condoleance en de uitvaart

4. PIN- en PUK-code van simkaart

Een simkaart wordt verstrekt door de telecomprovider, heeft altijd een 4-cijferige pincode en is noodzakelijk om te kunnen bellen, sms’en en te WhatsAppen. Als de pincode onbekend is, kun je deze resetten met een PUK-code die je vindt bij het telefoonabonnement of kunt opvragen bij de provider.

5.  Leg de stem van de overledene vast via de voicemail

Bel het nummer van de overledene om te horen of er een persoonlijke voicemail actief is. Het kan fijn zijn om die stem nog even te horen en die vast te (laten) leggen.

6.  Zeg het mobiele nummer van de overledene niet meteen op

Laat het nummer minimaal zes maanden doorlopen om alles te kunnen afwikkelen. Om kosten te besparen, kun je het omzetten naar sim-only of pre-paid.

7.  Tweestapsverificatie gekoppeld aan telefoonnummer

Als het mobiele nummer wordt opgezegd, kun je vaak niet meer inloggen bij diensten die gebruikmaken van bevestigings-sms’jes en tweestapsverificatie.

8. Stel dierbare WhatsApp-berichten veilig

Als het WhatsApp-account van de overledene lange tijd niet wordt gebruikt, zal de profielfoto veranderen in het standaard, grijze silhouet en kun je meldingen krijgen dat de gebruiker wordt uitgelogd uit WhatsApp-groepen. Het gevaar bestaat dat ook de chatgeschiedenis op jouw eigen telefoon wordt gewist! Bewaar WhatsApp-chats met jouw dierbare in een boekje, inclusief datum en tijd, emoticons en afbeeldingen zoals je dat nu ook op je telefoon ziet. Maak gebruik van een dienst zoals: www.whappbook.com Met de code DLLWHAPP10 ontvang je 10% korting bij het afrekenen.

9.  Beslis wat er moet gebeuren met socialmedia-accounts

Behalve opzeggen kun je bij een aantal sociale media ook kiezen voor een zogenaamde herinneringspagina. Hierdoor blijft de profielfoto en alle berichten bewaard, maar kunnen er geen nieuwe reacties worden geplaatst en voorkom je pijnlijke berichtgevingen over bijvoorbeeld de verjaardag van de overledene. Voor het aanpassen van de status is vaak wel een akte van overlijden nodig en moet dit bij voorkeur gedaan worden vanaf een bestaand account bij diezelfde sociale media. Op de kennisbank van Digital Life Legacy (https://digitallifelegacy.nl/kennisbank/) vind je de meest recente stap-voor-stap handleidingen.

10.  Inloggen op computer van een overledene

Hoewel het bijzonder handig kan zijn om gebruikersnamen en wachtwoorden te hebben van overledenen, kun je een account niet zonder meer erven en kan het inloggen met deze gegevens zelfs strafbaar zijn. Ga je toch aan de slag met wachtwoorden en codes, houd dan even bij of deze (nog) werken en hoeveel pogingen je hebt gedaan als dat niet zo is.

11.  Zoek eens naar het telefoonnummer of foto’s van de overledene

Gebruik een zoekmachine om zien of en waar het telefoonnummer van de overledene nog staat vermeld. Met behulp van ‘Google Afbeeldingen’ kun je ook naar foto’s zoeken. Klik hiervoor op het camera-icoontje rechts in het zoekvenster en upload een foto van de overledene en Google toont vergelijkbare afbeeldingen en pagina’s waarop deze voorkomen.

12.  Voorzichtig met het opzeggen van internet- en e-mailabonnement

Sommige e-mailaccounts zijn gekoppeld aan het internetabonnement van de provider en als dat wordt beëindigd, kun je nooit meer bij de mail.

Heb je nog toegang tot het mailaccount van de overledene, stel dan in dat nieuwe mailberichten worden doorgestuurd naar een mailadres van de nabestaanden. Je kunt ook een automatisch antwoord verzenden met een bericht over het overlijden.

13.  Zeg niet te snel domeinnamen op

Veel bedrijven, ZZP’ers en particulieren maken gebruik van domeinnamen, al dan niet met daaraan een gekoppeld e-mailadres. Het zomaar (laten) opzeggen daarvan kan als resultaat geven dat websites die nog in gebruik zijn, niet meer toegankelijk zijn en er geen e-mail meer binnenkomt. Het wijzigen of afsluiten van domeinnamen kan resulteren in het aanvaarden van de erfenis.

14.  Digitale tegoeden zoals cryptovaluta

Online financieel bezit in de vorm van cryptovaluta zoals Bitcoin en Ethereum maar ook non-fungible tokens (NFT’s) hebben een waarde en kunnen deel uitmaken van de erfenis. Omdat deze zaken niet altijd fysiek worden aangetroffen, is het voor nabestaanden vaak niet duidelijk waar dit te vinden is, terwijl het wel belangrijk kan zijn voor het verdelen van de erfenis. Het is mogelijk om hiervoor contact op te nemen met bedrijven als Digital Life Legacy D voor ondersteuning en/of het inzichtelijk maken van deze goederen.

15.  Hardware als computers en smartphones niet zomaar weggeven of verkopen

Pas op met het weggeven of verkopen van telefoons of computers aan instanties, kringloopwinkels of online marktplaatsen. Als persoonsgegevens niet goed verwijderd zijn, kan daar misbruik van worden gemaakt.

16.  Voorzichtig met opzegdiensten

Bij steeds meer online accounts en lidmaatschappen kan er sprake zijn tegoeden, opgebouwde punten of verworven rechten. Maak eerst alles inzichtelijk en stel belangrijke zaken veilig. Heb je eenmaal opgezegd, dan is het niet meer ongedaan te maken.

17.  Voorzichtig met opzeggen online bezittingen

Het (laten) opzeggen of beëindigen van online bezittingen als cryptovaluta, Non-Fungible Tokens (NFT’s) maar ook andere zaken van waarde zoals cloudopslag van beeld- of muziekverzamelingen, kan resulteren in het zuiver aanvaarden van de erfenis.

18.  Digitaliseer online herinneringen

Analoge gegevensdragers, zoals videobanden in de vorm van VHS, Betamax, Video8, hi8 maar ook cassettebandjes en lp’s, kunnen door bijvoorbeeld Digital Life Legacy worden gedigitaliseerd en worden aangeboden als downloadlink of overgezet worden op een externe gegevensdrager.

 

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Digital Life Legacy, expert in digitale nazorg na overlijden en te bereiken via www.digitallifelegacy.nl.