Alles over Windows 21H1 en 10X

Dennis Gandasoebrata

We vallen direct met de deur in huis: Windows We vallen direct met de deur in huis: Windows 10 21H1 is minder spectaculair dan je mogelijk verwacht. Die constatering is opvallend: de voorgaande jaren betekende de eerste update in het nieuwe jaar (de ‘H1’-uitgave) een update met nieuwe features. Dit keer wijkt Microsoft van deze - toch al prille - strategie af. 21H1 is wat betreft omvang vergelijkbaar met de compacte 20H2-update van vorig jaar en wordt als een kleine update verspreid. En ‘klein’ is ook écht klein: in een paar minuten is de update geïnstalleerd. Verantwoordelijk hiervoor is de nieuwe manier van verspreiding. De update wordt gedistribueerd via een Enablement Package. Dit pakketje schakelt de nieuwe features in, terwijl deze mogelijk al aanwezig zijn op de computer in een ‘verborgen’ staat. De updates zijn al eerder opgehaald via een eerdere update. Dit geldt overigens voor computers met Windows 10 Versie 2004 (Mei 2020 Update) en Windows 10 20H2. Maak je gebruik van een Windows 10-editie van vóór de Mei 2020 Update, dan duurt het bijwerken langer. Er wordt dan nog gebruikgemaakt van de traditionele update-methode. De nieuwe update wordt in Windows Update aangeboden als optionele update, behalve als de huidige versie niet meer wordt ondersteund (zie ook ‘Met pensioen’). Bij oude Windows-versies is de update gemarkeerd als verplicht. 

MET PENSIOEN 
Met de komst van Windows 10 21H1 gaan ook een paar oudere Windows 10-versies met pensioen. Elke Windows 10-editie heeft een levensduur van anderhalf jaar. Na die periode wordt de versie niet meer ondersteund en is het van belang dat je de overstap maakt naar een recentere versie. Alle Windows 10-edities van vóór versie 1909 zijn inmiddels met pensioen. Op het moment dat je dit artikel leest, wordt ook Windows 10 Versie 1909 zelf niet meer ondersteund: die ondersteuning verviel in mei van dit jaar. Bij deze versies wordt Windows 10 21H1 aangeboden als verplichte update. Heb je nog niet de behoefte om over te stappen, dan kun je met Windows 10 Versie 2004 nog uitstel krijgen tot 14 december 2021. Een uitgebreid overzicht van alle leeftijden en pensioendata vind je online: docs.microsoft.com/en-us/ windows/release-health/release-information 

	In het venster Info lees je over welk Feature Experience Pack je computer beschikt

NIEUW DISTRIBUTIEMECHANISME 
Het verspreiden van updates gaat sinds jaar en dag op dezelfde manier: via een onderdelenupdate of kwaliteitsupdate komen de nieuwe opties en bugfixes binnen. Het afgelopen jaar onderzocht het ontwikkelteam van Windows hoe dat proces kan worden geoptimaliseerd. Resultaat hiervan is de introductie van de Windows Feature Experience Packs in 2020. Een hele mond vol, zoals we op het vlak van naamgeving inmiddels gewend zijn van Windows, maar het komt erop neer dat bepaalde onderdelen voortaan onafhankelijk van het besturingssysteem worden ontwikkeld en verspreid. Voordeel hiervan is dat bugfixes sneller kunnen worden verspreid en de introductie van nieuwe onderdelen niet meer afhankelijk is van het ontwikkeltraject van Windows zelf. Momenteel gaat het nog om een relatief kleine set onderdelen, maar uiteindelijk moeten steeds meer onderdelen die niet tot de kern van Windows behoren, via een apart traject worden verspreid. Denk hierbij aan het Knip programma voor het maken van schermafbeeldingen, Paint en Kladblok. Maar ook het Startmenu van Windows 10 kan worden ‘losgetrokken’ en voortaan via een Feature Pack worden bijgewerkt. De Windows Feature Experience Packs worden via Windows Update aangeboden. Heb je hieraan geen behoefte? Schakel de ontvangst dan uit via Start, Instellingen, Bijwerken en beveiliging, Windows Update. Welke versie van het Feature Pack je hebt geïnstalleerd, wordt voortaan zichtbaar gemaakt via Instellingen, Systeem en Info. Bekijk ook de sectie Ervaring.

Een nieuw fly-out-menu toont nieuws en weer

ZICHTBARE VERANDERINGEN 
De meeste veranderingen in Windows 10 21H1 spelen zich af op het gebied van beveiliging. Zo kun je voortaan gebruikmaken van verschillende camera’s om je via Windows Hello bij Windows aan te melden. Een welkome verbetering, omdat je hierdoor eindelijk niet meer bent aangewezen op de ingebouwde webcam, terwijl je mogelijk een betere externe camera gebruikt. Verder hebben de makers de 21H1-update vooral gebruikt om bugs te repareren en de prestaties van het besturingssysteem te verbeteren.

Windows vraagt of je wellicht in een andere tijdzone bent

Op het moment van schrijven experimenteert Microsoft bovendien met een nieuw fly-out-menu van de Windows-taakbalk, waarin nieuws- en weerberichten worden getoond. De functionaliteit is nog niet beschikbaar in Nederland en het is de vraag of die in deze regio wordt geïntroduceerd. Verder wordt er gewerkt aan de intelligentie van het besturingssysteem: zodra Windows merkt dat je waarschijnlijk in een andere tijdzone werkt (bijvoorbeeld op locatie), dan verschijnt de vraag of je de instellingen wilt aanpassen.

Microsoft experimenteert nu met een nieuwe Eco Mode, die deel uitmaakt van Taakbeheer

VERJONGINGSKUUR 
De Windows 10 21H1-update stelt wat nieuwigheden wellicht ietwat teleur, maar de 21H2-update die in oktober of november wordt verwacht, biedt mogelijk meer om naar uit te kijken. Onder de codenaam Sun Valley werken de makers namelijk aan een opfrisbeurt voor de gebruikersomgeving.
Online circuleren inmiddels de eerste screenshots (al dan niet uitgelekt of onofficieel), waarin we een blik kunnen werpen op de zaken die ons te wachten staan. Zo lijkt het erop dat er een zwevend Startmenu wordt geïntroduceerd, dat enkele pixels boven de Windows-taakbalk lijkt te zweven. Ditzelfde geldt voor de menu’s die verschijnen wanneer je met de rechtermuisknop op een taakbalkknop klikt en het bijbehorende contextmenu verschijnt, maar waarschijnlijk ook voor andere menu’s die uitklappen. Denk hierbij aan de menu’s van beschikbare wifi netwerken, het geluid, de klok en het Actiecentrum. 

De gebruikersomgeving krijgt dit jaar een verjongingskuur, onder meer met afgeronde hoeken

Ook grijpt Microsoft de 21H2-update aan om zaken op te schonen. Goed voorbeeld hiervan is de ‘schudfunctie’, ook wel Aero Shake genoemd. Hierbij minimaliseer je vensters door op de titelbalk van een venster te klikken en deze snel naar links en rechts te schuiven. De functie wordt standaard uitgeschakeld, maar kan nog wel via een nieuwe optie in het instellingenvenster expliciet worden ingeschakeld. Verder vinden we de verjonging ook deels onder de motorkap. Zo is er de nieuwe functie Eco Mode in Taakbeheer. Hiermee kun je per proces bepalen of dit in een energiebesparende stand moet worden geschakeld. Volgens Microsoft komt dit van pas zodra je merkt dat een app veel systeembronnen claimt en je deze resources liever toekent aan andere apps. Door met de rechtermuisknop op de boosdoener te klikken en te kiezen voor Eco mode, wordt de optie geactiveerd. 

WINDOWS 10X 
Nu je bent bijgepraat over de verwachtingen van Windows 10, is het tijd om ook een blik te werpen op de andere ontwikkelingen van Windows. Zo is de ontwikkeling van Windows 10X in volle gang. Windows 10X zal worden uitgebracht naast Windows 10 - het is dus geen opvolger - en is bedoeld om te worden voorgeïnstalleerd op specifieke hardware. De nieuwe Windows-telg werd indertijd gepresenteerd als Windows-versie voor apparaten met een nieuwe ‘vormfactor’, bestaande uit twee losse schermen. Die strategie is nu overboord gegooid en heeft plaatsgemaakt voor eentje waarbij Windows 10X zich richt op apparaten met één scherm. Het gaat daarbij om laptops die qua hardware licht zijn uitgevoerd en voor denkwerk en opslag intensief gebruikmaken van de cloud. Gevolg is dat de laptops relatief goedkoop kunnen worden aangeboden en hiermee de strijd kunnen aangaan met de welbekende Chromebooks met Chrome OS. Wij bekeken voor dit artikel een van de meest recente ontwikkelversies (build 20279), die al een goed beeld geeft van het toekomstige uiterlijk en de geboden functionaliteit.  Het minimalistische bureaublad van Windows 10X  

Het minimalistische bureaublad van Windows 10X

WINDOWS CORE OS 
Het fundament van Windows 10X is Windows Core OS. Microsoft kan Core OS nu en in de toekomst gebruiken als basis voor verschillende Windows-versies en de ontwikkelaars hiermee flexibeler maken. Windows 10X is een afgebakend besturingssysteem, dat een paar fundamentele verschillen kent ten opzichte van Windows 10. Zo ondersteunt het alleen apps uit de Microsoft Store. Het installeren van andere programma’s is - vooralsnog - niet mogelijk. Hiermee moeten bedrijven (lees: systeembeheerders) meer controle krijgen over wat er op de apparaten gebeurt. Alleen na een succesvolle screening komt de app immers pas in de Microsoft Store. Bovendien kan een bedrijf mogelijk een eigen Store introduceren en deze vullen met apps die binnen het bedrijf zijn toegestaan. Ook moet deze aanpak voor een veiliger werkomgeving zorgen. De kans op het - al dan niet per ongeluk - installeren van kwaadaardige software neemt daarmee immers flink af. Het geeft Microsoft bovendien meer controle over de gebruikerservaring: doordat de beoogde hardware van Windows 10X relatief licht wordt, is het belangrijk dat apps niet te zwaar zijn en het  systeem vertragen. De sterke afhankelijkheid van apps zorgt tegelijkertijd voor een uitdaging: blijft het aanbod aan bruikbare apps te beperkt, dan heeft dat een negatieve invloed op het succes en de acceptatie van Windows 10X. 
Om het risico te spreiden, ondersteunt Windows 10X ook het gebruik van web-apps. Van Office- programma’s zoals Excel en Word is inmiddels ook een web-app beschikbaar. Mocht dit alsnog niet voldoende zijn, dan bestaat de mogelijkheid dat Windows 10X op een later moment alsnog zal toestaan om traditionele Win32-programma’s uit te voeren. Hiervoor wordt dan waarschijnlijk gebruikgemaakt van een ‘containermodel’, waarbij de programma’s in een afgebakende omgeving worden uitgevoerd. Zo’n container schermt het programma af van de rest van het besturingssysteem, zodat het minder potentiële schade kan aanrichten. Welke invloed dat heeft op de uiteindelijke prestaties - er wordt immers een extra laag geïntroduceerd -, zal de praktijk moeten uitwijzen.

Je kunt de ontwikkelversie van Windows 10X in een virtuele machine installeren

SNELLE BLIK 
Wij installeerden de ontwikkelversie van Windows 10X in een virtuele machine. Direct valt op dat Windows 10X hevig leunt op het Microsoft-account. Een lokaal gebruikersaccount maken behoort niet tot de mogelijkheden. Tijdens de ontwikkeling van Windows 10X is overigens op meer vlakken gekeken naar ‘grote broer’ Windows 10: zo zijn de vragen tijdens de installatie grotendeels hetzelfde. Voor het Startmenu geldt dat weer niet: via de Windows-taakbalk - ook met een ander uiterlijk dan je gewend bent - opent een schermvullend Startmenu. Dat bestaat uit drie componenten: een zoekbalk (waarmee je programma’s, bestanden en online inhoud kunt zoeken), een overzicht van apps en websites en een overzicht van recente documenten.

Het Startmenu van Windows 10X is opgebouwd uit drie secties

De Windows-taakbalk oogt ook anders dan we De Windows-taakbalk oogt ook anders dan we van Windows 10 gewend zijn. Gecentreerd treffen we de taakbalkknopen aan, met daarnaast een knop om te schakelen tussen geopende apps. Over de apps gesproken: deze worden pas gedownload zodra je ze opent. In de testversie vinden we een aantal standaard-apps, zoals de Verkenner, Foto’s, Weer en de Rekenmachine. Aanvullende apps haal je binnen via de eerdergenoemde Store. Daarbij wordt per app aangegeven of deze geschikt is voor Windows 10X.   De rest van de gebruikersomgeving kent een minimalistische opzet. Zo is het bureaublad leeg en is het aantal contextmenu’s (dat je opent via de rechtermuisknop) beperkt. 
Op het moment van schrijven zijn veel schermen duidelijk nog niet afgerond. De verwachting is dat Windows 10X tegen het eind van dit jaar wordt geïntroduceerd met de bijbehorende hardware. Dan voelen we de definitieve versie uitvoerig aan de tand.

Windows 10X en de cloud zijn nauw met elkaar verweven