Wim Dewijngaert 

We duiken even terug in de tijd. Op 7 augustus 1980 ging de toenmalige PTT van start met hun eerste openbare informatiedienst onder de naam Viditel. 

Bankieren met Girotel

Met behulp van een scherm en een toetsenbord kon je van bij je thuis pagina’s raadplegen die ergens op een server van de PTT stonden. Typisch waren de keuzes die je moest maken in menu’s door een getal in te tikken tussen 0 en 9. Met een sterretje en een nummer gevolg door een hekje, kon je rechtstreeks naar een bepaalde pagina springen. Mails stuurde je niet naar e-mailadressen, maar naar abonneenummers.

Protocol 
Net als bij de collega’s van de Belgische RTT, gebruikte men het videotex-protocol om beelden via het telefoonnetwerk tot bij de kijkers te transporteren. Videotex is compatibel met de presentatieweergave van teletekst – dat enkele jaren voordien werd uitgevonden door de Engelse omroep BBC – en dus konden dezelfde chips relatief goedkoop worden ingebouwd in terminals.

Via de telegids kon je het telefoonnummer van iemand opzoeken

Met zeven kleuren, 40 karakters per regel, 24 regels per pagina, een vaste karakterset en het trage V.23 modemprotocol waren de mogelijkheden erg beperkt, maar voor die tijd voldoende.

In Frankrijk speelde zich intussen een vergelijkbaar scenario af. Voor hun Minitel werd een andere norm gekozen, die meer aanleunde bij het daar gebruikte teletekstprotocol Antiope, waardoor er ook meer grafische mogelijkheden waren. Het gratis uitdelen van terminals zorgde voor een gigantisch succes dat tot in 2012 zou blijven duren. In Nederland en België moesten gebruikers zelf een terminal of een computermodem aanschaffen om van de (in die tijd dure) diensten gebruik te maken.

Onze HCC had ook een eigen sectie op ComNet

Toegangspoort 
Viditel vormde een toegangspoort tot informatiedatabanken van een groot aantal leveranciers. Je kon er bijvoorbeeld vacatures en de telefoongids raadplegen, wat voor die tijd uniek was. Zakelijke gebruikers had Viditel genoeg, maar consumenten bleven weg. Om toegang te krijgen tot een grotere afzetmarkt werden er experimenten opgezet met interactieve teletekst, waarbij videotexpagina’s konden worden opgevraagd via de televisie en het numerieke toetsenbord op de telefoon. Een kleine ‘boost’ kwam in 1986 toen de Postbank startte met elektronisch bankieren, maar een groot publiek kon Viditel uiteindelijk nooit bereiken.

In een laatste poging om videotex wat geliefder te maken, werd naast Viditel in september 1989 Videotex Nederland opgericht: een dienst zonder abonnementskosten, maar met prijzen die afhankelijk waren van het gebelde telefoonnummer. Vanaf 1994 werd videotex geleidelijk aan overvleugeld door internet, en op 1 januari 1997 trok de PTT definitief de stekker uit het verouderde medium.

Meteo Consult verzorgde een eigen weerbericht

Vacatures op Viditel

Bij ComNet kon je als gast ook zonder codes de dienst raadplegen

Telstar is een nog bestaande videotexdienst die je zelfs met een modem nog kunt opbellen

Hobby
Naast het officiële Viditel gingen in de jaren ‘80 ook diverse hobbyisten aan de slag met videotex. Het volstond om één of meerdere telefoonlijnen te huren en een server met een aantal modems te installeren, om je eigen dienst op te zetten. In navolging van de toen populaire tekstgebaseerde BBS’en (Bulletin Board System) – die nog beperkter waren in hun mogelijkheden – groeiden de niet-commerciële videotex databanken als paddestoelen uit de grond. Veel sysops – want zo noemde men de beheerders van de servers toen – boden hun databank aan via een goedkoop lokaal telefoontarief. Door middel van ‘telesoftware’ kon je er vaak programma’s downloaden, net zoals we dat nu doen via het internet.

De grootste commerciële concurrent van Viditel werd het in 1986 opgerichte ComNet, dat zowel in België als Nederland actief was en er in slaagde om een groot aantal informatieaanbieders aan zich te binden, waaronder een aantal teleshoppingdiensten, maar ook bijvoorbeeld onze eigen HCC.

Videotex ook nu nog?
In tegenstelling tot wat je misschien zou denken, is het vandaag nog altijd mogelijk om een aantal videotex databanken te consulteren, en zo het verleden weer heel even tot leven te wekken. Een aantal mensen houdt uit nostalgische redenen nog een videotex-server in de lucht. Helemaal old school. De enige vereiste om weer te kunnen inbellen, is een oude computer met een modem. Dat kan een pc, een P2000 of een MSX zijn; eigenlijk maakt dat niet uit, zolang er maar een videotex client op draait en er een V.23 modem kan worden op aangesloten. Wie één van de nummers onderaan dit artikel belt, ziet de pagina’s dan weer letter per letter opbouwen, net zoals dat veertig jaar geleden gebeurde. Je hebt mogelijk wel een puls-naar-DTMF-omvormer nodig als je modem echt heel oud is.

Ook wie geen oud materiaal meer op zolder heeft liggen, kan zich nog steeds wentelen in een vleugje nostalgie. Je kunt hiervoor de Telstar Viewdata Client downloaden van John Newcombe (https://glasstty.com/telstar-viewdata-client). Deze is beschikbaar voor Mac, Linux en Windows. Gebruik de adressen uit het lijstje om een verbinding tot stand te brengen. De piepgeluidjes van de modem – en de torenhoge telefoonrekening die vaak achteraf volgde – moet je er dan zelf wel bijdenken.