Hobbelige weg naar Windows 11

Dennis Gandasoebrata

Windows 11 is gearriveerd en dat is goed nieuws voor wie een computersysteem bezit dat compatibel blijkt te zijn. De weg naar de computertoekomst ligt open, maar eerst even een waarschuwing: wacht namelijk rustig af totdat de upgrade via Bijwerken en beveiliging wordt aangeboden. Dan weet je zeker dat er geen problemen op de loer liggen en heb je de meeste kans op een prima werkende machine. Ben je meer avontuurlijk ingesteld? Een handmatige upgrade kan natuurlijk ook.

COMPATIBEL OF NIET 
Behoorlijk veel Windows 10-gebruikers zullen echter de melding krijgen dat het systeem niet compatibel blijkt te zijn. Windows meldt dan: Deze pc voldoet momenteel niet aan alle systeemvereisten voor Windows 11, zoals hierboven is afgebeeld. 
Zijn de hardware-eisen dan zo hoog? Nee, er gelden in de basis dezelfde eisen als voor Windows 10, maar als extra eisen zijn de aanwezigheid van TPM (Trusted Platform Module) versie 2.0, secure (UEFI) boot gesteld en een 64-bits processor. Er komt namelijk geen Windows 11 32-bits versie. Het ontbreken van de juiste Trusted Platform Module zal vaak het struikelblok zijn. Deze TPM-chip is vaak wel op zakelijke systemen te vinden, maar doorgaans niet op consumentenmachines. Op een klein aantal moederborden kan zo’n module alsnog bijgeplaatst worden. Dat is dus de oplossing, hoor ik je denken. Helaas, de beschikbaarheid van de modules is bedroevend en ook de prijzen zijn, sinds het bekend worden van deze randvoorwaarde voor Windows 11, explosief gestegen. 
Gelukkig hebben alle Intel-processors vanaf de 8e generatie en alle AMD-processoren vanaf de 2000-serie een ingebakken TPM-chip. Deze moet vaak nog wel geactiveerd worden in het BIOS. Daarover kun je meer te weten te komen in de Windows 11-presentaties die HCC overal organiseert in het kader van het Windows-seizoensthema. Een reden te meer dus om deze presentatie bij te wonen.

Helaas, geen TPM aan boord en de processor is ook al niet compatibel

ANDERE OPTIES
Beschik je over een systeem van pakweg drie jaar oud of ouder en kan er niet aan de eisen worden voldaan, dan blijven er maar een paar opties over: 

1. Nieuwe hardware aanschaffen; 
2. Met de huidige machine doorwerken tot aan het einde van de ondersteuning van Windows 10 (oktober 2025) en dan nieuwe apparatuur aanschaffen; 
3. Uitzoeken of de huidige hardware nog is op te waarderen/aan te passen. 

Zoals eerder gezegd wordt dat een lastige beslissing. Nieuwe hardware is de simpelste, snelste en tegelijk ook de duurste oplossing. Door corona hebben we niet alleen een chiptekort in de (auto-) industrie, maar ook in de computerwereld en dat is te merken aan de prijzen en beschikbaarheid. En niet iedereen kan even vlot grote bedragen uit zijn achterzak toveren. Het uitstellen tot eind 2025 is dan misschien een betere optie, dan kan er nog even gespaard worden. Uitzoeken of de machine nog is aan te passen, is voor velen misschien nog wel de lastigste optie. Om het een en ander te verduidelijken, beschrijf ik hier mijn zoektocht om een niet-compatibel systeem geschikt te maken voor Windows 11. 

TEST, TEST 
Dit niet-compatibele systeem betreft een sff-machine (small form factor) die bij ons thuis liefkozend Obelix wordt genoemd. Het is een barebone (kale machine) waarin ik zelf een processor, geheugen, ssd, harde schijf en besturingssysteem heb geplaatst. Deze computer is een allemansvriend en wordt intensief gebruikt als mediaserver, lichte game-machine, algemene pc en test-pc. Hierop worden de Insider- oftewel testversies van Windows uitgeprobeerd, dus ook die van Windows 11. 
‘Ho eens even’, hoor ik de lezer nu denken, ‘je zegt net dat de machine niet compatibel is, maar toch test je Windows 11 uit, hoe zit dat?’ Dat zit zo: de huidige testversies van Windows 11 stellen de TPM-chip (nog) niet als harde eis. Dat gaat in de nabije toekomst echter veranderen en dan is de pret over. 

BIOS 
Obelix geeft na het uitvoeren van de Windows Compatibility-check inderdaad aan dat er geen TPM-chip aanwezig is, dat de processor niet compatibel is en aan alle andere eisen wel wordt voldaan. 
Ik kijk of er op het moederbord een aansluiting voor een TPM-chip te vinden is… niet dus. Dan is misschien een processor-upgrade nog een oplossing. De huidige processor is er een uit de 6XXX-reeks (6e generatie), geplaats in een 1151-socket. Een processor van de 8e of 9e generatie zou dus mogelijk moeten zijn. Een processor uit de 10e of 11e generatie gaat zeker niet lukken, die maken gebruik van de 1200-socket en gaan dus niet passen. 
Voordat ik naar de winkel ren, ga ik op onderzoek uit of TPM (ook wel PTT genaamd) in het BIOS in te schakelen is. Dat blijkt niet het geval. Dan maar eens op de site van de moederbordfabrikant rondsnuffelen of er een nieuwe BIOS beschikbaar is … en jawel. 
Het downloaden en flashen gaat gelukkig voorspoedig en goed, want dit is altijd een avontuur: bij het mislukken hiervan blijf je namelijk met een onbruikbare machine zitten. Nu eens kijken of de TPM-chip wel bereikbaar is en jawel, hij valt in- en uit te schakelen. Prima, één hobbel genomen.

De ontmanteling van Obelix

GESCHIKTE PROCESSOR 
Dan maar eens op zoek naar een geschikte processor. Het aanbod van 8e generatie CPU’s blijkt gering, dus het wordt een Intel i5 uit de 9000-serie. De processorvoet (1151-socket) klopt, zijn er nog andere belemmeringen? Dan blijkt dat sinds de invoering van de 8e generatie de architectuur van de processor is aangepast. Er is een modernere chipset vereist en die heeft Obelix niet. Hiermee loopt de upgrade-weg nu dus toch dood. 

De nieuwe barebone in opbouw

NIEUWE BAREBONE 
Aangezien ik liever geen heel nieuw systeem wil aanschaffen, is een nieuwe barebone een goede oplossing. Na wat zoeken valt mijn oog op een AsRock Deskmini A310 met de juiste chipset. Het geheugen, de ssd en harddisk zijn over te plaatsen. Samen met een nieuwe processor wordt het geheel dan wel wat duurder, maar nog altijd een fractie van de prijs van een nieuw systeem. De investering is namelijk nu zo’n 300 euro tegen anders ruim 800 euro. De barebone is snel binnen en het assembleren is een leuk karweitje. Vervolgens Windows 11 geïnstalleerd en klaar is Kees. Flink wat geld uitsparen, dat was natuurlijk de insteek, hoor ik je denken. Jawel, dat ook. Maar Windows 11 zal ook een behoorlijk grote run op nieuwe hardware doen ontstaan, met als  bijkomend negatief effect dat de elektronica-afvalberg de komende tijd exponentieel zal toenemen. Ik ben blij dat ik, door de meeste hardware opnieuw in te zetten, mijn steentje heb kunnen bijdragen om dit te voorkomen.

Asterix (de kleine) en Obelix gebroederlijk naast elkaar

ADVIES 
Inmiddels draait het nieuwe systeem als een zonnetje en tot ieders tevredenheid. In dit voorbeeld bleek het systeem technisch aanpasbaar en liep de investering niet gierend uit de klauwen. Dat zal in heel veel gevallen niet meer mogelijk zijn. Een beperking zou kunnen zijn dat de kennis voor de ombouw ontbreekt. Mijn advies is: ga eens langs bij een van onze vele HCC-locaties en win informatie in, mogelijk kan er ook geassisteerd worden bij het proces. 
Als de prijs voor het aanpassen hoger is dan zo’n 300 euro, dan is het wellicht verstandiger om nog even door te sparen voor een geheel nieuw systeem. Draai dan nog wat langer door met Windows 10 en ga zo medio 2025 op zoek naar een vervanger. Bijkomend voordeel daarvan: dan heb je ook weer een systeem met de laatste stand van zaken, want wie weet wat voor technische innovaties er ondertussen bij zijn gekomen. O ja, een nieuwe naam voor het systeem is er ook al. Asterix, je weet wel, die kleine slimme. En Obelix…, die heb ik getransformeerd tot Nas en hij doet spinnend zijn werk.